Ostatni dzwonek na wymianę kopciucha! Nowe przepisy już od stycznia 2026

Na terenie województwa podkarpackiego od 1 stycznia 2026 r. zacznie obowiązywać zakaz użytkowania bezklasowych kotłów na węgiel lub drewno. Zgodnie z uchwałą antysmogową przyjętą w 2018 roku przez sejmik województwa, wszyscy mieszkańcy muszą dostosować swoje źródła ogrzewania do obowiązujących norm. W praktyce oznacza to konieczność posiadania kotła co najmniej 3. klasy. Samorządy mają prawo kontrolować przestrzeganie przepisów, a w razie wykrycia nieprawidłowości – nakładać mandaty lub kierować sprawę do sądu. W skrajnych przypadkach grzywna może wynieść nawet 5 tysięcy złotych.

Choć przepisy zakładają konsekwencje finansowe za brak wymiany kotła, głównym celem wprowadzonych regulacji pozostaje edukacja i poprawa jakości powietrza. Kontrole prowadzone przez gminy oraz straż miejską często mają charakter informacyjny – chodzi o to, by przekonać mieszkańców do działań na rzecz środowiska i zachęcić ich do wymiany przestarzałych pieców. Osoby, które zdecydują się na taki krok, mogą skorzystać z dostępnych form wsparcia finansowego. Największym programem jest „Czyste Powietrze”, którego budżet wynosi 103 miliardy złotych.

Dodatkowe działania wspierające realizację uchwały antysmogowej prowadzone są w ramach unijnego projektu LIFE Podkarpackie, który rozpoczął się w 2024 roku i potrwa do końca 2033 roku. Na terenie 61 gmin utworzono sieć doradców ds. powietrza i energii. Ich zadaniem jest dostarczanie rzetelnych informacji, udzielanie indywidualnych konsultacji oraz pomoc w uzyskaniu dofinansowania. W pozostałych gminach doradztwo zapewniają eksperci subregionalni. Całkowity budżet projektu to ponad 100 mln zł.

Ważnym elementem inicjatywy LIFE było również pierwsze na taką skalę badanie świadomości ekologicznej mieszkańców Podkarpacia. Zrealizowane przez Ośrodek Badań Społecznych INDEKS objęło ono 1000 osób – 500 dorosłych i 500 dzieci i młodzieży. Wyniki pokazują, że świadomość problemów związanych z jakością powietrza w regionie jest stosunkowo wysoka. Ponad 65% dorosłych poprawnie wskazuje przyczyny zanieczyszczeń, a niemal wszyscy wiedzą, czym jest smog. Podobne rezultaty odnotowano wśród młodzieży – szczególnie w grupie wiekowej 16–18 lat, gdzie świadomość sięga 68%.

Pomimo dobrej orientacji w temacie smogu, wiedza o samej uchwale antysmogowej wciąż pozostaje ograniczona. Tylko 16,8% mieszkańców deklaruje jej pełną znajomość, a aż 36,8% nigdy się z nią nie zetknęło. To pokazuje, jak ważne jest dalsze informowanie społeczeństwa o obowiązujących przepisach i możliwościach poprawy warunków życia. Uchwała antysmogowa to akt prawa miejscowego – nie tylko apel o troskę o środowisko, ale realny obowiązek prawny, którego nieprzestrzeganie może skutkować dotkliwymi konsekwencjami.

Kotły klasy 3 i 4 będzie można użytkować tylko do końca 2027 roku. Dłużej, bo bezterminowo, można korzystać jedynie z kotłów klasy 5 – o ile zostały zainstalowane przed 1 stycznia 2020 roku. Warto już dziś sprawdzić, czy używane urządzenie spełnia wymagania uchwały i – jeśli nie – skorzystać z dostępnych programów wsparcia, zanim czas na obowiązkową wymianę minie.